Het christendom of het verloren baken van de ware artistieke vrijheid in het Westen
De secularisering van het Westen heeft binnen vrijwel alle maatschappelijke domeinen de vrijheid doen toenemen. Dit geldt echter niet voor het kunstdomein. Daarbinnen heeft de teloorgang van de christelijke wereldbeschouwing de vrijheid juist aangetast. ‘Hoezo dan?!’ hoor ik de scepticus al tegensputteren; ‘Het christendom is toch doorspekt met onwaarschijnlijke geloofsclaims en onverbiddelijke kuisheidsregels die ons alleen maar beperken in onze zinnelijke vrijheid alsook onze vrijheid van expressie?!’ Klopt. En precies dáárom is het christendom altijd een baken van artistieke vrijheid geweest.
De morele leerstellingen van de religie vormen de strikte kaders die de noodzakelijke materiële en conceptuele beperking opleggen aan de kunstenaar, en de metafysische ondoorgrondelijkheid van de christelijke geloofsclaims waarborgt de onbegrensde vrijheid die de kunstenaar eveneens nodig heeft om in het domein van de christelijke staat het niet-identieke van die staat, namelijk zijn eigen idiosyncrasieën, tot uitdrukking te kunnen brengen. Vandaar dat de grote kunstwerken die in het vervlogen christelijke tijdperk zijn vervaardigd altijd iets heel persoonlijks laten zien, iets dat puur en origineel is en vrij van iedere historische context, hoewel men trouw blijft aan de overkoepelende christelijke symboliek. Aanschouw de werken van El Greco, Hiëronymus Bosch, Titiaan, Rembrandt, Michelangelo en Bernini en zie hoe hun individualiteit zich onttrekt aan de rigiditeit van religieuze categorieën en klassewaarden.
Zie hoe de tragiek van het mens zijn, met alle erotische verlangens van dien, uiterst genuanceerd en bedachtzaam in beeld wordt gevangen, omdat de goddelijke wet de mens gebiedt zijn wereldlijke en baatzuchtige uitdrukking in toom te houden, zich bescheiden en dienstbaar op te stellen. Want zo lezen wij in de Schrift: ‘wie zichzelf vernedert, wordt verhoogd’ en ‘wie zichzelf verhoogt, zal vernederd worden’. De positieve uitwerking van de eerste spreuk wordt door de sublimiteit van de christelijke kunst bewezen, zoals de negatieve uitwerking van de tweede spreuk wordt bewezen door de inferioriteit van de contemporaine kunst die de christelijke traditie hoont. De hedendaagse kunst staat niet langer in dienst van een hoger ideaal dat de belangen van het individu overstijgt, maar regeert despotisch en ongeremd als dienaar van zijn eigen arbitraire wil. Neem Tracey Emin’s My Bed, een installatie die bestaat uit haar onopgemaakte bed bezaaid met gebruikte condooms en met bloed bevlekt ondergoed. Het ‘my’ in de titel is echter misleidend, want van ware individualiteit is hier geen sprake.
Het werk representeert louter de banaliteit van de ongeremde driften, het beestachtige waarin alle mensen gelijk zijn, maar waaraan we onze individualiteit niet ontlenen en wat we uit eigenwaarde juist verhullen in plaats van prijsgeven. De hedendaagse kunst heeft zich geëmancipeerd van de christelijke waarden en toont de onttoverde wereld in zijn naaktste en meest kille vorm, als een onheilspellend, nihilistisch, hedonistisch en cynisch oord dat noch schoonheid, noch troost kent. Ze heeft afgerekend met de grote bovenaardse verhalen en precies hierdoor biedt ze aan de verbeelding geen ruimte, en berooft ze het individu van zijn vrijheid, hoewel ze ons wil doen geloven het merkteken van de gewonnen vrijheid te zijn.
https://www.youtube.com/watch?v=HhGuXCuDb1U
Oeh was even vergeten hoe lang (en te gek, maar lang) hij was ^^ Ik bedoelde het “Isn’t this enough? Just this… world” op 7.30 =)
De argumenten in deze op zichzelf vermakelijke video zijn me bekend en zal ik als ongelovige ook niet willen weerspreken, maar om de culturele en in het bijzonder esthetische waarde van de christelijke traditie in te zien, hoef je toch ook niet per se in een opperwezen te geloven dat in de hemelen woont en gestalte geeft aan het lot op aarde.
Het is ook niet zozeer het toekennen van waarde aan de christelijke traditie, maar het aangeven van een gebrek aan waarde in de van geestelijkheid gestripte wereld wat ik betwist =)
RT @kafBlog: Nieuwe column: Het christendom of het verloren baken van de ware artistieke vrijheid in het Westen — http://t.co/vsnGDOmnLd