Maakt ritalin je een beter mens?
Mensverbetering is een actueel thema. Technologische middelen zoals vergeetpillen, neurofeedback, ritalin en robotpakken verbeteren onze prestaties. We kunnen ze gebruiken om ons leven naar onze hand te zetten, ons stressvolle bestaan de baas te worden, of om onze financiële situatie te verbeteren. Toch bestaat er veel weerstand tegen prestatieverbeteraars zoals ritalin. Waarom?
Al van oudsher probeert de mens zich met behulp van techniek te verbeteren. Rond de fossiele resten van onze voorouders lagen vuistbijlen en pijlpunten. Met de tijd werden onze technieken complexer. We gingen van bijl naar bril naar babyfoon. Je kunt zeggen dat het gebruik van techniek in onze natuur zit, als iets wat ons van andere dieren onderscheidt. Maar ondanks onze technische natuur is er altijd weer weerstand tegen nieuwe technieken en technologieën. Ik ken bijvoorbeeld niemand die methylphenidaat (ritalin) slikt om zijn concentratie te verhogen.
Ik slik zelf trouwens ook geen methylphenidaat, en dat terwijl ik soms best wat extra concentratie kan gebruiken. Bijvoorbeeld bij het schrijven van een column. Zou het ermee te maken hebben dat ik methylphenidaat moet doorslikken, in tegenstelling tot een vuistbijl of een smartphone? Is het de angst voor invasieve technologie? Daar staat tegenover dat ik zonder na te denken drie koppen koffie per dag achterover sla. Of gaat het om het synthetische karakter van methylphenidaat? Die onechte, onnatuurlijke naam?
Maar als geneesmiddel zou ik ritalin waarschijnlijk wel weer gebruiken. Dan neem ik dat synthetische karakter voor lief, dat hoort nu eenmaal bij een geneesmiddel. Een pil om beter te worden vind ik geen probleem, maar om mezelf door een pil te verbeteren vind ik een ander verhaal. Nieuwe technologieën worden dan ook sneller geaccepteerd als het om onze gezondheid gaat. Ze krijgen ook meer subsidie voor onderzoek dan prestatieverbeteraars. Je kunt onze gezondheid dus als een toegangspoort voor nieuwe technologieën zien. Voor farmaceuten is het dan ook interessant om ziektes ‘uit te vinden’, of om de bestaande ziektes op te rekken. Dat verhoogt je verkoop.
Toen ik nog een wetenschapper was, had ik ondertussen naar een antwoord moeten bewegen. Ik had de meest plausibele hypothese moeten uitzoeken, en haar uitwerken om te onderzoeken. Een groot overkoepelend onderzoek zou niet mogelijk zijn geweest, het zou binnen één enkele discipline moeten gebeuren, én binnen de regels van dat vakgebied. Tegenwoordig ben ik theatermaker. Het mooie daarvan is dat ik wetenschappelijke vragen mag stellen en kennis uit alle wetenschappelijke disciplines mag gebruiken, en dat zónder me als wetenschapper te hoeven gedragen. Dat is voor mij persoonlijk een hele verbetering, en dat is een verbetering waar geen enkele technologie aan te pas is gekomen.
Voor hun theatervoorstelling ÜBERMENSCH zijn Rutger en Walter op zoek naar de ultiem maakbare mens. Deze columns vormen het verslag van hun zoektocht.