Nietzsche, Boeddha en de Übermensch
Friedrich Nietzsche was een halve Boeddha, of Boeddha een halve Nietzsche. Het is maar hoe je het bekijkt. Maar wacht eens even! Wat heeft de woeste filosoof met de hamer in godsnaam te maken met dat halfzachte mediterende ei? Heel veel. Zowel Nietzsche als Boeddha vonden het nodig om alle concepten die zij in zichzelf, bij anderen en in de wereld om hen heen herkenden tot de grond toe af te breken. Te slopen. Te vernietigen. Het verschil zit hem in wat zij vervolgens met die puinhoop deden.
Nietzsche boetseerde hieruit een nieuwe mens: de Übermensch. Iemand met een enorme wilskracht, die los van wat traditie, geloof of familie vinden op eigen kracht bepaalt wat goed en wat kwaad is, wat mooi en lelijk, wat waardevol en wat waardeloos. De Übermensch van Nietzsche is de hyperindividualist die niemand anders dan zichzelf nodig heeft om zin te geven aan zijn leven.
En dan nu Boeddha. Hij sloopte, net zoals Nietzsche, alle concepten die hij maar kon ontwaren: traditie, voorkeuren, afschuw, jaloezie, religie, tijdgeest. Hij kwam erachter dat deze concepten verantwoordelijk zijn voor al het lijden in ons leven. Omdat we de wereld om ons heen (maar ook ons lichaam en onze geest) nooit volledig kunnen controleren, zullen we lijden. Tenzij we deze concepten overwinnen.
Nietzsche zag de Übermensch als een hyperindividualistische mens, een mens voorbij de oude geketende mens. Boeddha zag de Übermensch juist als een leeg vat dat zuiver, dus zonder tussenkomst van concepten, waarneemt wat zich van moment tot moment voordoet. Alle concepten zijn illusies en vertroebelen het beeld. Zelfs het concept mens is een illusie. De Übermensch van Boeddha is de volledig in de omgeving opgaande mens. In andere woorden: het exacte tegenbeeld van Nietzsches ideaal.
De vraag is nu: welke Übermensch wil jij zijn? Wij raden de Übermensch van Boeddha aan, maar dat is slechts een persoonlijke voorkeur. En daarmee besluiten wij onze reeks columns.
Voor hun theatervoorstelling ÜBERMENSCH zijn Rutger en Walter op zoek naar de ultiem maakbare mens. Deze columns vormen het verslag van hun zoektocht.
Concepten zijn shortcuts, en shortcuts zijn nuttig. De mensen die alles zuiver tot zich laten komen zijn de mensen die treuzelen in de rij voor de kassa.
Mooi stukje over Nietzsche: https://www.nytimes.com/books/00/01/23/bookend/bookend.html