“What a lot of hairy-faced men there are around nowadays”. Daar moet iets aan gebeuren, dacht Roald Dahl in 1979, en opende zijn boek De Griezels met een fantastische tirade tegen baarden. Mijnheer Griezel wordt in niet mis te verstane bewoordingen gedefinieerd door zijn baard, die bijna zijn gehele gezicht bedekt. Ongewassen, borstelige stukken haar vol etensresten die recht overeind steken als een tandenborstel. Maar nu, 35 jaar later, zou Dahl vol ongeloof over straat gaan.

Baarden. Overal waar je maar kijkt, zo ver het oog reikt. Baarden. Keurig gekamd met een puntsnorretje of juist woest en golvend, er lijken meer variaties in omloop dan ooit tevoren. Eerlijk is eerlijk, stuk voor stuk zijn ze bijzonder goed verzorgd. De sardientjes van meneer Griezel heb ik er nog niet in kunnen betrappen. Maar de baard van tegenwoordig is niet alleen verzorgd, hij is vooral  gecultiveerd. De baard is wederom een cultsymbool geworden.

Dahl schreef zijn tirade na een tijd waarin de Beatles de baarduitdragers bij uitstek waren geworden. De baard van John Lennon in 1969 was gigantisch genoeg om er een profeet jaloers op te maken. Ook hij trok massa’s volgelingen, maar in de jaren 80 verdween de baard weer van het toneel. Als we verder teruggaan, zo rond de jaren 20, was vooral de snor erg in zwang. Culminerend in het snorretje dat het beeld van een tijdperk werd. Baarden, rond en voor die tijd, waren voorbehouden aan bepaalde ouderen en zonderlingen. Denk aan types als Johannes Brahms en Raspoetin. Een uitzonderlijke categorie wordt gevormd door de geestelijkheid, waarbij in de Islam de profeet zelfs expliciet leert dat mannen hun baard moeten laten staan. Ook Jezus heeft in de meeste gevallen dat wij een beeld van Hem zien een bescheiden baard. Hier lijkt de baard dus ook een symbool te zijn. Er spreekt een bepaald geheimzinnig gezag uit, hij verhult de drager en laat je gissen naar wat erachter schuil gaat. Dahl streed daarom voor het open vizier en beweerde dat alleen mannen die iets afschuwelijks te verbergen hebben hun baard laten staan.

Is dat het? Hebben de huidige baarddragers een vreselijk geheim? Ja. De baard verwoordt de zoektocht van de huidige generatie mannen naar wat het is om in deze tijd een man te zijn. In een samenleving die hen vraagt hun vrouwelijke kant te omarmen breken zij krampachtig met het kind, de jongen in zichzelf. Maar baarden zijn apenmaskers op kindergezichten, schrijft Menasse. De baard biedt houvast en onderscheiding aan mannen in een nivellerende wereld. Door baardelozen worden zelfs duizenden dollars besteed aan harige houvast in de vorm van baardtransplantaties. Een schreeuw om identiteit verworden tot een vacht, een beschermende haag tegen de werkelijkheid. Nu kan de jongen rustig verder zoeken naar zichzelf, ongestoord en vreselijk mannelijk.