Begrip voor onbegrip
Het is half 2 ’s nachts en ik zit met drie huilende vrouwen op een hotelkamer in Istanbul. De tekenserie South Park heeft me zojuist geholpen de woorden te vinden om een ruzie op te lossen die plotseling opvlamde tussen ons, drie Nederlanders en één Turkse. Er werden harde woorden gewisseld die maar wat leken op de huidige retoriek van verschillende groepen in onze polariserende samenleving. Wat kan South Park ons leren?
We waren in Istanbul om een muziekproject te organiseren waarbij samengewerkt werd tussen Nederlandse en Turkse studenten. Yildiz, een in Turkije geboren Nederlandse, hielp ons met het leggen van contacten in Turkije. Het was voor ons de eerste aanraking met Turkije, en lichtelijk gespannen begaven we ons naar Istanbul. Die reis voorliep mede dankzij Yildiz’ inspanningen voorspoedig, maar wel verbaasden we ons vaak over de cultuurverschillen. Waarschijnlijk ook hardop, en toen iemand de ogenschijnlijk onschuldige vraag stelde of er veel gestolen werd in Istanbul schoot Yildiz ineens vreselijk uit haar slof.
Waar haalden wij het recht vandaan om zulke denigrerende vragen te stellen? En waarom spraken we over al die Turkse mensen die we ontmoetten alsof ze gek waren! Met Oosterse passie verdedigde ze haar land en volk, wiens eer wij gekrenkt hadden. Maar wij waren ons van geen kwaad bewust. In tegendeel, naar ons idee stelden we ons enorm open en werkten we aan een interculturele samenwerking. Wat Yildiz zei krenkte ons daarom ook, waardoor we als vanzelf de barricades opwierpen.
We verdedigden ons en legden keer op keer uit waarom we zeiden wat we zeiden. Maar al onze woorden maakten de situatie er niet beter op. Langzaam begon ook bij ons de irritatie toe te nemen tot er op een gegeven moment op hoge toon verwijten werden gemaakt. Ik begreep daadwerkelijk niet wat er in Yildiz om ging. En toen schoot me ineens een aflevering van South Park te binnen.
‘Ik snap het nu, Yildiz: wij begrijpen het niet.’ En het werd stil.
Want ik begrijp écht niet hoe Yildiz als Turkse het ervaart als wij op die manier over haar land en landgenoten spreken. Nu weet ik dat besef van onbegrip de sleutel is tot begrip. Ik begrijp haar reactie niet om dezelfde reden waarom ik als blanke man niet begrijp hoe zwarte mensen het ervaren om gediscrimineerd te worden. Ik kan me er een voorstelling van maken, die met verve beschrijven en mijn compassie van de daken schreeuwen, maar er is maar één manier hoe ik echt richting begrip kan gaan: door mijn mond te houden.
Laten we elkaar helpen om weer te leren luisteren. Slik al die uitleg, smoesjes en weerwoorden in en luister naar wat de ander te zeggen heeft. En mocht dat alsnog onzin blijken te zijn is South Park net zo bruikbaar.