Bijf van M’n Lijf

‘Het is hier erger dan in Sovjet-Rusland!’ Die uitspraak heb ik vroeger regelmatig voorbij horen komen als we op zaterdagmiddag weer eens bij opa op de koffie waren. Verhitte discussies over de Nederlandse politiek en het door haar gevoerde (wan)beleid ontlokten dergelijke wilde kreten aan mijn mannelijke voorvader. Voor mijn moeder was dit meestal het signaal om met een ‘Zo, nu praten we maar ergens anders over’ het gesprek van onderwerp te veranderen, waarna de gemoederen weer tot bedaren kwamen.

Enigszins glimlachend moest ik dan ook aan die – inmiddels lang vervlogen – zaterdagen terugdenken toen ik de nieuwe donorwet voor het eerst zag. Want die gaat potverdorie toch behoorlijk ver; ons meest persoonlijke bezit – ons bloedeigen lichaam – wordt ineens automatisch ter beschikking gesteld voor orgaandonatie. Tenzij wij expliciet aangeven dat we dat niet willen. Dit is toch de omgekeerde wereld, of ben ik nou gek?

De overheid heeft hier even doodleuk op een doordeweekse woensdagmiddag bepaald dat al haar ingezetenen vanaf nu ‘vrijwillig’ orgaanleverancier zijn. En ja, dan komt de jurist in mij weer naar boven, al wapperend met de Grondwet en artikel 11 in het bijzonder: “Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam.” In de uitleg bij het artikel wordt nog eens nadrukkelijk vermeld dat ‘Iedereen de baas is over zijn eigen lichaam’ en dat ‘De overheid niets met je lichaam mag doen als je dat niet wil.’

Tja, leg dat maar eens uit, beste regering. Ik ben namelijk geneigd om te zeggen dat de nieuwe donorwet volkomen ongrondwettelijk is. Natuurlijk, uitzonderingen op artikel 11 zijn mogelijk. Maar in dat geval moet zowel aan het criterium van subsidiariteit – is het ‘geen bezwaar’ systeem beter dan andere alternatieven? – als ook aan het proportionaliteitscriterium – is de gekozen oplossing effectief genoeg? – worden voldaan. Vooral met dat ‘beste alternatief’ vereiste heb ik moeite; burgers tot overheidsbezit maken lijkt me niet de juiste manier om meer donoren te werven.

Begrijp me niet verkeerd, ik zie absoluut het belang van orgaandonatie in. Ik denk dat het een prachtige manier is om – als jouw tijd op is – een ander een kans op een nieuw leven te geven.  Het lijkt me afschuwelijk als een van mijn geliefden op een ellenlange wachtlijst staat, afhankelijk van een donor om te overleven. Ik snap dan ook goed waarom de regering op zoek is naar een manier om snel meer donoren te vinden, maar dat kan niet via deze nieuwe wet. Een veel beter idee komt uit onverwachte hoek: Arjen Lubach pleit voor verplichte donorregistratie bij de eerste keer ophalen van je rijbewijs. Daar kan wat mij betreft ook meteen paspoort, identiteitskaart en weet ik nog wat aan worden toegevoegd. Probleem opgelost zonder dat de Nederlandse staat zich onze lichamen toeëigent. We leven immers niet in Sovjet-Rusland.