Democratie in het tijdperk van social media

Aan het einde van de werkweek zit ik onderuit gezakt op de bank. Het is ook niet niks, een land besturen. Het klopt dat ik deze verantwoordelijkheid deel met de 13 miljoen andere kiesgerechtigden in dit land, maar ik draag mijn vaandel met trots. Ik ben immers onderdeel van een democratie.

Nu heb ik absoluut geen kaas gegeten van internationaal recht, economie, staatskunde, infrastructuur of de gezondheidszorg. Geloof me, het is voor Nederland een goede zaak dat ik niet direct inspraak krijg in politieke zaken. Ik onderteken lachend honderden documenten die ik niet heb gelezen omdat ik ze niet snap, en help zo het land de verdoemenis in.

Gebrekkige kennis in een informatietijdperk

Gelukkig is daar wat op bedacht, en mogen we ons rekenen tot de gelukkige burgers binnen een parlementaire democratie. In plaats van dat Bep en Theo net na de bingo de overheidsfinanciën op orde moeten brengen, kiezen we eens in de zoveel tijd volksvertegenwoordigers die dat werk voor ons doen. Het enige dat wij als kiesgerechtigden moeten doen, is ons een klein beetje informeren over hoe zaken in elkaar steken.

En toch doen we dat niet. George Orwell vroeg het zich al af: hoe kunnen burgers binnen een democratisch land zo slecht geïnformeerd zijn, terwijl er zoveel informatie beschikbaar is? Het is bedroevend gesteld met de politieke kennis van onze collega-landbestuurders. Maar komt dat door desinteresse?

Waar men vroeger slechts de krant en het journaal als informatiebron had, heeft men nu het internet tot haar beschikking. Informatie wordt niet uitgewerkt door de brievenbus geschoven, maar gutst ongefilterd via Facebook en Twitter de woonkamer in. De burger gedesinteresseerd? Ammehoela! Terabytes aan rauwe nonsens worden gevonden op obscure websites met namen als UnfilteredTruth.com, en deze drek wordt schuimbekkend gedeeld met alle internetvriendjes en –vriendinnetjes.

Alternative facts

Deze vorm van informatie vergaren heeft een bijzonder effect. Omdat men zelf de informatie opzoekt, geeft dat de gevonden informatie een zekere legitimiteit. Je hebt ‘onderzoek’ gedaan, een term die nogal wordt gebezigd in de complottheorie-clubjes. En wat als je zelfgebreide conclusies nu loodrecht staan op wat het NOS-journaal naar buiten brengt? Dan heb je middels alternative facts ontdekt dat het journaal liegt! Men heeft een ijzersterke overtuiging beter geïnformeerd te zijn dan wat nu onder het besmeurde label ‘de elite’ wordt geschaard: journalisten en wetenschappers.

Je hoort niet thuis in de populisme-business als je hier niet slim op in weet te spelen. Het wantrouwen in de journalistiek en de wetenschap is een vruchtbare voedingsbodem voor politici met vreemde kapsels. Geef de bevolking het gevoel dat ze al jaren worden genaaid door de politieke elite, maar dat jij hier een uitzondering op bent en verklaar vervolgens de gevestigde journalistiek als het leugenachtige schoothondje van die elitaire snobs.

Lieve mede-landbestuurders. Het is goed om kritisch te zijn. Besef alleen dat er eindeloos veel is wat je niet weet. Onwetendheid is oké. Het zijn juist de mensen die zeker zijn van hun gelijk die je moet wantrouwen.