Ze raakte me, en zette me op een onverwachte manier aan het denken. Zoals zo vaak ging het daarbij om gedachten die al langer onder de oppervlakte borrelden, soms een luchtbel lieten ontsnappen, maar pas door deze specifieke katalysator naar het licht stegen. In het politieke geweld dat bij het voorkomen van een totale Griekse crisis over ons wordt uitgestort was daar namelijk ineens de stem van Elisabeth Fisher-Spanjer.

Op zich is het interview met deze schilderachtige 100-jarig al een lust om te lezen, maar haar opmerkingen over Rusland en Griekenland bieden een bijzondere blik op onze eeuw door de ogen van een vorige.
“Die Grieken belazeren de boel waar je bijstaat, dat hebben ze altijd al gedaan.” Dat is in de huidige Grexit-discussie eigenlijk een niet te ontkennen waarheid. Griekenland trad in 2001 toe tot de Eurogroep door leugens en op frauduleuze statistiek gestoelde economische prestaties. “Buitengewoon indrukwekkend” sprak een nietsvermoedende Gerrit Zalm destijds over de valse cijfers. De leugens werden als zoete koek geslikt door de Eurozone, die altijd al een zwak had voor het oude Hellas.

In 1981 waren het voornamelijk ideologische en historische sentimenten waarmee Griekenland lid van de EU wist te worden. De bakermat van de Europese beschaving, die moet er toch bij horen? Ik vermoed dat diezelfde troef werd gespeeld bij het verblinden van de Eurozone in 2001. We moeten echter niet vergeten dat de Unie ontegenzeggelijk niet op puur economische gronden is gesticht. Het aaneen smeden van de Europese landen om de kans op oorlog te verkleinen was misschien wel de grootste drijfveer. De sentimenten waar de Grieken zich destijds op beriepen zijn daarom mijns inziens ook niet per definitie verwerpelijk. Integendeel zelfs, ze ontbreken nu teveel in de Grexit-discussie.

In het luchtkasteel dat Europa aan het worden is klinken harde woorden als Grexit voor velen snel al bijzonder aanlokkelijk. Waarom hebben we die liegende Grieken nodig in de Unie? Waarom hebben we die Unie überhaupt nodig? Misschien wel vanwege de Russen, die Fisher-Spanjer ook benoemt: “Die naïeve kinderen die het nieuws op de radio en de televisie verzorgen, beseffen niet dat Rusland een grote bedreiging voor het Westen vormt.” En met een Grexit dient zich een uitstekend slachtoffer aan voor de zachte armen van Moedertje Rusland. Ouderwetse complotgedachten? “Vergeet niet dat in Rusland de geschiedenis zich voortdurend herhaalt.” waarschuwt Fisher-Spanjer.

De Russen dienen hier slechts als voorbeeld, maar het wegvallen van Griekenland uit de Eurozone zou het begin van een catastrofale instabiliteit teweeg kunnen brengen. Het bijzonder lastige compromis tussen een harde economische lijn en de ideologische beginselen van de Unie vormt het eigenlijke toneel van de politieke strijd in deze kwestie. De hoofdrolspelers in deze bijna klassiek Griekse tragedie zouden eens diep in het paar heldere 100-jarige ogen moeten kijken. Juist voor hen zijn daarin verrassende inzichten te vinden.