Het is zover, er komt een nieuwe lockdown aan. De druk op de zorg werd te groot, het reproductiegetal te hoog, en de IC’s kwamen te vol te liggen. Net als bij de vorige drie golven. Verschil is natuurlijk wel dat er nu heel wat mensen gevaccineerd zijn, maar blijkbaar heeft dat niet genoeg effect om een lockdown te voorkomen. Hoe kan dat, wat waren en zijn de opties van de overheid, en wat nu?

Hoe kwamen we hier?

De vaccins zouden ons toch uit de crisis helpen? Waar komt deze vierde golf dan vandaan? Als we de cijfers in de ziekenhuizen bekijken, kunnen we een paar oorzaken aanwijzen:

1. Te weinig mensen hebben zich laten vaccineren
   Gevaccineerde mensen verspreiden het virus minder snel. Als genoeg mensen een lagere kans hebben om besmet te raken en anderen te besmetten, komt het reproductiegetal van het virus onder de één. In mijn vorige column beschreef ik al hoe dat bij een aantal andere ziektes is gebeurd. In Nederland zijn er veel mensen die zich niet hebben laten vaccineren; veel van deze mensen zijn gegroepeerd, waardoor het virus zich flink kan uitbreiden. In deze cijfers van eind oktober is te zien dat de kans om op de IC te belanden als ongevaccineerde ongeveer dertig keer hoger is dan die van een ongevaccineerde. Als iedereen gevaccineerd zou zijn, lag volgens deze cijfers de IC-belasting nu 80% lager.
2. Maatregelen worden te snel afgebouwd, en er wordt weinig op gecontroleerd
   Ondanks dat we nu een vaccinatiegraad van grofweg 85% hebben behaald zien we toch een stuk meer besmettingen dan vorig jaar rond deze tijd, toen we nog niet gevaccineerd waren. Verschil is dat er nu veel minder maatregelen zijn, en dat er op de maatregelen die er wel zijn weinig controle lijkt te zijn.
3. De immuniteit bij ouderen neemt sneller af dan gedacht
   Wat we nu ook zien, is dat het aantal oudere gevaccineerde mensen op de IC begint toe te nemen. Deels komt dat dus omdat het virus door ongevaccineerden en de vermindering in maatregelen nog steeds enthousiast rond woedt, deels omdat de immuunrespons bij ouderen en kwetsbaren na twee prikken niet altijd hoog genoeg is of sneller afneemt (informatie immuniteit en afname). Helaas bungelt Nederland in Europa onderaan wat betreft het geven van boostershots aan ouderen, wat de druk op de IC nog eens verhoogt. Minder immuniteit betekent weer een vollere IC.

Resultaat: de volgende golf.

De maatregelen

Met de zorgbezetting die we nu hebben, en de manier waarop het aantal besmettingen en zieken omhoog sprint, zit er niets anders op dan het doorvoeren van acute maatregelen om deze golf te remmen. Het kabinet heeft daarom besloten een milde lockdown van drie weken in te stellen om de ergste piek eruit te halen. Daarna wil men het 2G-systeem (enkel toegangsbewijs bij vaccinatie of herstel van het virus) instellen om het tij te keren, zolang de zorgdruk hoog blijft. Dat betekent het volgende:

Voor iedereen geldt voor drie weken:

• Horeca en niet-essentiële winkels eerder dicht, groepsgrootte thuisbezoek omlaag, groepsgrootte evenementen omlaag.

Voor ongevaccineerden zou daarna met de 2G regel gelden:

• Zolang de zorg overbelast is: geen toegang tot niet-essentiële winkels, horeca en evenementen.

Waarom corona de schuld geven, en niet een ongezonde levensstijl?

Uit de ongevaccineerde hoek komt de volgende vraag: waarom wordt er nu wél gesproken over het ontbreken van een vaccinatie bij het merendeel van de patiënten op de IC, maar niet over een ongezonde levensstijl en/of verzwakt immuunsysteem? Deze zaken spelen namelijk ook een rol bij de mensen die met Covid op de IC belanden.

Allereerst is het natuurlijk al jaren zo dat er grote campagnes zijn om mensen gezonder te laten leven: je zou kunnen spreken van een anti-rookdrang, en voorgestelde maatregelen als de suikertaks zijn bedoeld om mensen de gezonde kant op te sturen. De lopende kosten voor zorg ten opzichte van ongezond gedrag zijn enorm, maar zorgen niet voor een acute overstroming van de IC. Ja, het is zo dat we op meer manieren risico nemen (drank, drugs, roken, extreme sports etc.), maar geen van deze dingen zorgt voor de onmiddellijke problematiek waar Covid voor zorgt. Mocht de IC nou pardoes zo vol liggen met snowboarders dat de reguliere zorg niet meer door kan gaan, dan is het zeer waarschijnlijk dat er maatregelen zouden komen om deze influx te stoppen.

Een ongezonde levensstijl draagt bij aan allerhande ziektes, en het is iets waar al tijden tegen wordt gestreden. Maar hoe kostbaar en ongezond ook: het zorgt op zichzelf niet voor een acute overspoeling van de zorg. Je niet laten vaccineren tegen Covid doet dat wel: ongevaccineerd heb je 17 keer meer kans op ziekenhuisopname dan iemand met het vaccin, en 33 keer meer kans op een IC opname dan iemand met het vaccin. Ook de in veel theorieën genoemde cijfers uit Engeland bevestigen: de kans op opname, IC en overlijden is gewoon lager met het vaccin. Maar in rapportages van deze cijfers wordt vaak selectief omgegaan met de cijfers: Baudet deed dit, maar het gebeurt veel vaker. In dit soort artikelen worden bijvoorbeeld de kolommen die laten zien dat de risico’s voor ongevaccineerden veel groter zijn, er voor het gemak even afgeknipt. Het is zo makkelijk de cijfers nét even zo te verdraaien dat ze misbruikt kunnen worden, dat het lastig is te weten wat nog waar is. Daarom is het juist zo fijn dat we zoiets aan de experts kunnen overlaten: de artsen.

Selectief vertrouwen in de zorg

Je wantrouwt het door medische experts aanbevolen vaccin, maar beroept je wel op diezelfde experts op het moment dat je ziek wordt, doordat je ongevaccineerd bent: ergens heeft het iets cru’s. Waarom zoveel wantrouwen naar het vaccin als zo’n beetje elke arts het erover eens is dat het ons beste middel is? Zijn ál die artsen dan slecht en kwaadaardig? En als dat zo zou zijn, waarom vertrouw je ze dan wél als Covid toch toeslaat?

Feit is dat meer vaccinaties minder mensen op de IC zou betekenen. Dus ook minder uitgestelde reguliere zorg, minder corona-maatregelen, en meer teruggewonnen vrijheden voor ons allemaal. Bannen vaccins het virus helemaal uit? Dat weten we niet. Zijn ze 100% effectief? Nee, dat zijn ze niet. Helpen ze? Ja. Dat weten we gewoon, dat weten we door te kijken naar de cijfers voor en na vaccins, dat weten we door landen met een hoge en lage vaccinatiegraad met elkaar te vergelijken, dat weten we door te kijken wie er op de IC belanden en wie niet.

En nu?

Volgens mij kunnen we twee dingen doen om uit de pandemie te komen: meer vaccineren en ons beter aan de regels houden. Ik weet niet of we in de huidige situatie nog mensen kunnen overhalen zich te vaccineren, alle informatie ten spijt. Er zijn bepaalde actoren die actief het vertrouwen ondermijnen, en het lijkt niet alsof ze op dit onderwerp nog te stoppen zijn. Dus blijven de maatregelen over, voor ons allemaal.

En die maatregelen, daar zijn we niet zo goed in. Vanaf het begin van de crisis kregen we minimale regels opgelegd, die we minimaal hebben gevolgd. En bij elke hoognodige verzwaring verzuchtten we dat het niet eerlijk was, dat we al zo ons best hadden gedaan en dat we ook deze nieuwe regels zo minimaal mogelijk gingen volgen. Maar het punt is: het hoeft ook niet eerlijk te zijn. We zijn een maatschappij met een gebroken been. En als je voordat je genezen bent weer gewoon aan de wandel gaat ‘omdat je al zo lang niet mocht lopen en geen zin meer hebt’, ga je gewoon genadeloos op je bek.