17 Juni 2015. De 21 jaar oude Dylann Roof loopt een kerk binnen in Charleston en schiet 9 mensen dood waaronder de pastoor. Een 10e slachtoffer overleefde de aanval. De slachtoffers zijn allen zwart, en Dylann Roof blijkt een aanhanger van het White Supremacy gedachtengoed. Politiek links in Amerika ziet het aanhoudende racisme en verschil in kansen tussen zwart en wit als oorzaak: de schutter was een racist en handelde uit dit gedachtengoed. Rechts zag het anders: de schutter was een psychisch wankele gek.

12 Juni 2016. De 29 jaar oude Omar Mateen loopt een homo-nachtclub binnen en schiet 50 mensen dood en verwond er nog eens 53. De slachtoffers zijn voornamelijk homoseksuelen, en Omar Mateen blijkt een aanhanger van het IS gedachtengoed. Politiek rechts in Amerika ziet de radicale Islam als de oorzaak: de schutter was een IS sympathisant en handelde vanuit dit gedachtengoed. Links zag het anders: de schutter was een psychisch wankele gek.

Meningen over wat deze gekken tot actie doet overgaan, lopen breed uiteen. En als de schutters ons zelf vertellen wat hun redenen zijn, geloven we ze niet. Parijs, Brussel, volgens sommigen heeft het allemaal niets met Islam te maken. In de woorden van mensenrechtenactivist Faisal Saeed Al Mutar, het lijkt bijna een Monthy Python sketch te worden:

“We did this because our holy texts exhort us to do it.”
“No you didn’t.”
“Wait, what? Yes we did…”
“No, this has nothing to do with religion. You guys are just using religion as a front for social and geopolitical reasons.”

En evenredig negeert rechts Amerika graag dat er ook maar iets van racisme speelt bij de veelvoudige tragedies die zich op dat vlak ontvouwen. Ook als een man, die even eerder nog poseerde met een confederate flag en gelieerd is aan white supremacy groepen een iconische zwarte kerk binnenloopt en daar een slachting aanricht.

Natuurlijk waren beide schutters in boven beschreven gevallen gek. Dat ben je als je een groep weerloze mensen uitmoordt. Maar er speelde meer. In allebei de gevallen gaf de schutter duidelijk aan waar zijn beweegredenen vandaan kwamen. Ze volgden ideologieën die duidelijke dingen te zeggen hadden over de mensen die ze afslachtten. Minderwaardig. Slecht. Het weghalen van referenties naar IS en Baghdadi (in Amerika en hier) helpt de discussie niet vooruit, maar verhindert juist dat we het kunnen hebben over de echte problemen. Islamisme, de politieke ideologieën binnen de Islam (een niet onbelangrijk onderscheid overigens). Wijdverspreid racisme, in ieder geval in Amerika, waar gelijke kansen voor iedereen nog steeds echt niet op gaat.

Het ontkennen dat ideologieën invloed hebben op de acties van deze gekken is gevaarlijk. Het legt het debat in de handen van de Trumps van de wereld, want ‘die benoemen het probleem tenminste’, terwijl elke nuance verdwijnt en het meer en meer zwart-wit wordt. We moeten, als volwassenen, het debat aangaan. Er zijn meer dan slechts twee standpunten. 50 Tinten grijs, ofzoiets.