Spreken is zilver, luisteren is goud

In oktober is de Week van het Nederlands. Daar gaat mijn linguïstenhart altijd wat harder van kloppen. Het zet mij ook aan het denken over de functie van taal. Taal is een communicatiemiddel. Daarbij zijn een zender en ontvanger nodig.

Leuzen als ‘de maatschappij verhardt’, ‘de wereld polariseert’ en ‘men zit vast in zijn eigen bubbel’ horen we de afgelopen jaren steeds vaker. Dat is niet zo vreemd gezien de grote vraagstukken, elk met een enorme impact op ons leven, die als meteorieten met steeds hogere snelheid op ons af komen: corona, stikstof, klimaat, veiligheid, gasleverzekerheid, en ga zo maar door. Keuzes waar we allemaal iets mee moeten, met korte- en lange termijn impact die ons allemaal anders beïnvloedt, en daarmee bij ons allen eigen emoties oproepen.
Ook ik verkeer in mijn eigen bubbel. Hierin zitten ‘klimaatdrammers’, ‘sneeuwvlokjes’ en ‘salontafel socialisten’. Dat kleurt mijn wereld. Een wereld waar ik mij fijn voel, begrepen en gehoord. Waarom zou je zo’n comfortabele bubbel ooit willen verlaten? Recent bekroop mij toch het gevoel dat ik mij daar iets te fijn in voelde.

Haste beschreef ooit dat ‘[i]n resolving a moral crisis, an affective experience is made sense of by being rationally reconstructed in moral terms, which eventually results in the individual taking a wider perspective on the social, moral, and sometimes political issues and becoming motivated to greater involvement.’ Ik wilde dat bredere, empathische, perspectief. Daarom trok ik deze zomer in Nederland en België er op uit naar plaatsen waar boerenprotesten leefden, knoopte het gesprek aan met corona-ontkenners, en las ik meer dan ooit Republikeinse literatuur over hun visie op de democratie en de achterliggende reden voor polarisatie. In het begin sputterde ik nog tegen (‘Okee, maar…’) in de hoop dat zij ook mijn standpunten zouden begrijpen. Daar hield ik mee op. Ik kwam immers om te luisteren, om empathie te hebben. Ik stelde vragen en probeerde beter te begrijpen wat nu hun mening, emotie en visies waren. Dat betekent niet dat ik radicaal van mening ben veranderd. Op sommige punten ben ik zelfs alleen maar stelliger geworden. Iets wat wel veranderd is, is de toondoofheid die ik voorheen had.

Vraagstukken, klein en groot, brengen allemaal een emotie met zich mee en verdienen daarom een goed gesprek. Vanuit empathie voor de ander, ontstaat namelijk ook een beter begrip van onszelf. En dat is ook waar taal voor dient. Want wat heeft taal voor nut, als er niet wordt geluisterd?