Verkiezingen 2021: D66

“Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. Bij de komende verkiezingen is minister Sigrid Kaag lijsttrekker en daarmee is zij tevens politiek leider. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo. D66 is sinds oktober 2017 regeringspartij.” [bron]

D66 heeft als belangrijkste punten onderwijs en Europa. De partij zet in op Europa, bijvoorbeeld op economisch vlak: één Europees economisch beleid en Europese afspraken over bonussen, jaarverslagen en milieu-eisen. D66 wil grensoverschrijdende zaken Europees regelen: een CO2-heffing voor bedrijven, een luchtvervuilingsbelasting, belasting op spullen die nu taksvrij zijn (op luchthavens), water-, energie- en emissietaksen. Het steunt de Europese Green Deal milieuafspraken en het Parijse Klimaatakkoord. Ze wil vooral (boeren)bedrijven stimuleren duurzaam te worden, maar ze nog niet verplichten.

In de zorg zet D66 in op preventie: ze overwegen een suikerbelasting voor frisdranken, willen kinderen gratis gezonde lunch geven en vooral preventieve zorg goedkoper maken. Op gebied van onderwijs wil D66 kinderen één dag per week extra lang naar school laten gaan (de ‘rijke’ schooldag), maar leraren minder voor de klas laten staan. Ook pleit het voor lange brugklassen in plaats van selectie in groep 8. Voorschool, BSO en school voegt D66 samen. Er zijn veel plannen om het MBO aan te passen en dezelfde voordelen te geven als aan HBO- en WO-studenten.

Je vindt het hele partijprogramma hier.

Hieronder volgt een puntsgewijze samenvatting van het partijprogramma per thema.

EU & Buitenland

• D66 wil meer inspraak in de EU: initiatiefrecht voor het Europees Parlement, een direct gekozen voorzitter van de Europese Commissie, Europese kieslijsten om op een niet-landgenoot te kunnen stemmen bij EU-verkiezingen, alle raadsbesprekingen openbaar.
• Een Europees Leger en Veiligheidsdienst. EU-breed informatie uitwisselen voor politieonderzoek toestaan.
• D66 wil één Europees economisch beleid en Europese belastingen. In heel Europa één minimum belastingniveau en zo belastingparadijzen voorkomen. Een Europese digitaks. Europese richtlijnen voor bedrijven m.b.t. mensenrechten, milieu, bonussen, jaarverslagen en cybersecurity. Europese prijsafspraken. Europese telecomnetwerken.
• Sancties tegen Rusland (vanwege de annexatie van de Krim), blijven handhaven.

Immigratie & Integratie

• Europa moet meer vluchtelingen opnemen (max 5000 per jaar), ook in Nederland.
• Verplichte openheid van instellingen over hun buitenlandse geldstromen en beïnvloeding, alle lesmaterialen openbaar maken.
• Dubbel paspoort toestaan.
• Nieuwkomers vanaf dag één taalles geven en plaatsen in regio’s die aansluiten op hun gewenste opleiding. Zij krijgen inspraak bij de inburgeringswetten van de gemeente.

Volksgezondheid & Zorg

• Gratis anticonceptie, vergoeding IVF, en investeren in een mannenpil.
• Preventieve zorg en een suikerbelasting, allereerst voor dranken. Afspraken, en eventueel regels voor zout-, suiker en vet-maxima in producten.
• Lonen in de zorg moeten meestijgen met de marktsector. Vaste contracten voor alle medisch specialisten, en zo veel mogelijk voor GGZ-medewerkers.
• Niet-evidence based zorg niet vergoeden. De zorgverlener, niet de verzekeraar, bepaalt.

Onderwijs & Wetenschap

• Salarisverhoging van 9,5% voor leraren basisonderwijs, leraren op scholen met achterstand. D66 wil een fonds voor ontwikkeling leraren, en wil omscholen tot MBO-docent stimuleren. Schooldirecteuren goed betalen. Geld bij schoolbesturen weghalen: naar de school zelf en naar medezeggenschapsraden.
• Eén extra lange basisschooldag per week. D66 wil hoogopgeleide vakdocenten inzetten op deze dag en meer tijd voor niet-kernvakken (sport, cultuur). Op alle dagen gratis gezonde lunch.
• Leenstelsel afschaffen. Basisbeurs van €300 per maand, ook voor MBO en voor schakeltrajecten. Een pilot met een ‘onderwijsbudget’ per kind. En MBO-studenten krijgen recht op studenten-ov, studentenhuisvesting, en -kortingen. Het geld dat is vrijgekomen door het leenstelsel, wil D66 blijven schenken aan onderwijs.
• Verhoging van het wetenschapsbudget tot 3% van het BNP.

Economie & Overheid

• Een direct gekozen premier en stemmen per kandidaat, niet per partij.
• Een bindend correctief referendum, ook in de gemeenteraad.
• Verhoging minimumloon met 10% en verhoging AOW. Werken in de bijstand tot minimumloon toestaan. Verhoging bijstand in de eerste maanden, dit verlagen in de latere maanden om werk zoeken te stimuleren.
• 1 miljoen nieuwe huizen voor 2030. Vooral buiten de Randstad.

Milieu & Klimaat

• Kilometerheffing voor auto’s, een vleesbelasting, soja-importtaks, statiegeld op blikjes en een hogere vliegtaks korte vluchten.
• D66 wil klimaatdoelen grotendeels via de markt bereiken: door bedrijven, boeren, proefdieronderzoekers en huiseigenaren te stimuleren tot vergroenen, een overheid die ‘groene’ aanbestedingen doet en bewoners die profiteren van windmolenopbrengsten. Elektrisch vervoer en varen wil D66 stimuleren met subsidies.
• Kernenergie toestaan, maar niet vanuit de overheid financieren. Bedrijven blijven verantwoordelijk voor de uitvoer.
• OV stimuleren: meer treinen, en de kosten voor OV moeten lager liggen dan voor autovervoer. Starttijden scholen en bedrijven aanpassen om spits te voorkomen.

COVID-19

• Niet-gevaccineerde kinderen mogen geweigerd worden door crèches.
• Gemiste lesuren of stages moeten worden gecompenseerd na corona.
• Recht op thuiswerken in de CAO’s.

Overige

• Netflix en bioscopen moeten verplicht investeren in Nederlandse film.
• Meer (EU-)geld naar journalistieke fondsen.
• Voor privacy: Eén minister voor Digitale Zaken. Meer geld naar de Autoriteit Persoonsgegevens. Geen gezichtsherkennende camera’s

We vatten de partijprogramma’s samen om kiezers een goed idee te geven van de partijen, hun visies en hun belangrijkste punten per thema. Toch zijn er vaak ook dingen die je tussen de regels doorleest in een programma, die niet altijd in een objectieve samenvatting kunnen terugkomen. Omdat we het belangrijk vinden feiten en mening gescheiden te houden bieden we daarom hier ook onze ervaring van het programma aan:

Opinie

Marthe

D66 is links op de punten onderwijs en klimaat met veel eerlijke en groene plannen: de salarisverhoging voor leraren, de extra lange schooldag, de gratis kinderopvang, de 60% minder Co2-uitstoot in 2030  en de vele milieubelastingen vallen op.

Aan de andere kant is D66 ‘liberaal’ in de uitvoering ervan: D66 wil vooral bedrijven zélf stimuleren om groen te worden, maar nog niet verplichten. Een voorbeeld van zo’n tussenoplossing zijn ‘bufferzones’ (landgrond die niet voor grote landbouw mag worden gebruikt, maar ook geen natuurgebied is) en de woningbouw, die niet aan alle milieuregels hoeft te voldoen. Veel van deze uitzonderingen klinken als ‘vlees noch vis’. D66 gaat uit van een enorm vertrouwen in de vrije markt: bedrijven stimuleren en subsidiëren om te veranderen. Daartegenover stellen ze enorm veel controle-organen, o.a.: keurmerken voor bewindvoerders, dataregisters voor gegevensopslag, een agentschap ‘Externe Effecten’ dat toezicht houdt op eerlijke prijzen. Daarnaast gaan een Klimaatautoriteit, een ‘generatietoets’, een ‘watertoets’ en een burgerforum plannen op klimaat en klimaatrechtvaardigheid toetsen. Alle supermarktproducten krijgen een duurzaamheidskeurmerk en ‘productpaspoort’, boeren krijgen een ‘bodempaspoort’. Dierenpolitie wordt uitgebreid, er komt cameratoezicht in slachterijen. Het is de vraag hoe haalbaar dit allemaal is. En ook opvallend: de democratische vernieuwingen die D66 wil in de EU zijn strenger dan die in Nederland – anders dan partij Bij1, wil D66 het koningshuis niet direct afschaffen.

Maarten

Ik haat dat ik niet enthousiast word van D66. Want als ik hun partijprogramma lees zie ik alle belangrijke punten terugkomen, met weloverwogen en verstandige keuzes. D66 heeft weinig punten waar ik echt van baal, en veel punten die denk ik een mooie balans zijn tussen idealistisch en praktisch. Heel veel mensen die ik ken zitten, op het politieke assenstelsel, óp of dichtbij D66.

Maar waar blijft dan mijn enthousiasme? Ik lees het in ieder geval ook niet terug in het partijprogramma. Het mist vuur, het mist smaak. En eigenlijk vind ik het stom een partij om dat soort vorm-redenen af te rekenen, maar ik merk dat ik dat wel doe. D66 was dé partij die wél in het kabinet stapte om mee te regeren, om de wat rechtsere partijen wat af te remmen en eigen progressieve standpunten door te duwen. Dat is goed, toch? Maar ik heb er niets van gemerkt, heb het niet gezien, en ik heb wel gezocht. Ze hebben of weinig voor elkaar gekregen, of het niet weten communiceren, beide toch wel belangrijke fouten. Ook dit jaar zal D66 een make-or-break functie hebben bij het vormen van een coalitie, en ik hoop dat ze daar vurig en opzichtig wat mee doen. Ze kunnen het gebruiken.