Ook als je niets met voetbal hebt, dan kriebelt het tijdens het WK. Dit jaar lijkt alles anders: De horror verhalen van arbeidsomstandigheden, cijfers die verschillen van 3 tot 6500 omgekomen arbeidsmigranten bij de bouw van voetbalstadia en hotels en corrupte verkiezingen, alsook het weren van elke politieke uitingen in de stadia en verbieden van de One-Love banden. De World Cup 2022 zet de spanning tussen voetbal en mensenrechten op scherp. Of de kritiek op Qatar een oriëntalistische kijk van arrogante westerse landen, zoals sommige Qatari beweren, geheel terecht is, doet niet af aan het feit dat er achter voetbal – en sport in het algemeen – een wonderlijke wereld van rechten schuil gaat. Om maar eens terug te blikken op groot sport nieuws in het afgelopen decennium: met het WK in 2014 raakten gehele wijken ontheemd door de aanleg van stadia, de Winterspelen in hetzelfde jaar vonden plaats op een pas ingenomen bezet gebied, en schieten tuchtcolleges en meldpunten jaar na jaar tekort in het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag.

Maar de frictie tussen sport en basale mensenrechten beslaat meer dan het speelveld van grootschalige vierjaarlijkse evenementen. Zo kijkt bij iedere transfer de hele wereld mee op de gezondheid en mentale gesteldheid van voetballers. Hoewel bekendheden en rolmodellen altijd in de mediabelangstelling staan, lijkt het hier niet te gaan om paparazzi of vrijwillige mededelingen van spelers, maar er wordt diepgaand doorgevraagd naar een knieblessure of gescheurde enkelband of hoe de emotionele gesteldheid is na een afwijzing. Hoe zit het met medische vertrouwelijkheid, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) of de privacy zoals neergelegd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens?

En dat tegen een achtergrond waarin een voetballer die verdachte is van poging tot moord juist een transfer kan maken. De meeste mensen in een soortgelijke situatie zouden moeizaam door kunnen gaan met hun dagelijkse werk, laat staan verhuizen naar een ander land; was het niet om vluchtgevaar te voorkomen. Frappant dat dit land ook nog eens mensenrechten net zo min respecteert als de soevereiniteit van buurlanden.

Het mantra dat politiek, en dus ook (mensen-)rechten, niet op het speelveld thuishoort, vervalt. Nooit eerder waren er zoveel politieke statements op een WK. Sport en recht vormen samen een wonderlijke wereld. Indien men sport wil loskoppelen van rechten heb ik een vervelend nieuwtje: het sportveld zelf is doordrongen van rechten, die verder reiken dan gele kaarten of buitenspel-regels. Dat vergt ook wat van de supporters: wegkijken of uitspreken, alleen rondom mensenrechten daar of ook hier, wiens rechten wel en niet, waar ligt de grens en ten koste van wat? Bij alle vragen rondom het WK is het nu juist opportuun om de discussie te voeren over welke rol mensenrechten binnen sport moet krijgen en welk gedrag wij als liefhebbers daarmee van onszelf verwachten. Hoe te sporten en supporten zullen we dus als maatschappij met elkaar verder gaan ontdekken.

Maar hoe je het wendt of keert, WK kriebels kun je moeilijk tegengaan, want uiteindelijk wil niemand de leeuw in zijn hempie laten staan.