Hoe zichtbaarder de leider, hoe groter de de dictatuur
In de wereld van muziek valt er veel te ontdekken over leiderschap en de dynamiek van machtsuitoefening. Dirigenten, de onbetwiste leiders van een orkest en koor, bieden ons inzicht in de diverse facetten van leiderschap, van subtiel en delicaat tot autoritair en dominant.
Een dirigent, gehuld in zijn elegante outfit, roept onmiddellijk beelden op van intense en bevlogen leiding.
De populariteit van twee type dirigenten is de laatste tijd erg gestegen. Zo merk ik op dat de overdreven zwaaiende dirigent roem geniet vanwege zijn show gehalte. Ook de dirigent die schittert door afwezigheid geniet steeds meer populariteit. In de praktijk betekent het voor de musici dat achter het schitteren een dictatuur heerst. De visie van de dirigent is wet. De zichtbare dirigent zal je publiekelijk en zonder schroom aanpakken. Helaas blijkt de muziek daar vaak niet beter van te worden. Dit brengt ons bij de kwestie van effectief leiderschap versus dictatuur.
Van Dirigent tot Dictator: De Dualiteit van Leiderschap
In de concertzaal zijn er maar weinig mensen aanwezig die begrijpen waar de dirigent mee bezig is. Zelfs de musici kunnen niet uitleggen wat al dat zwaaien betekent.
De overdreven bewegingen van de zichtbare dirigent zijn om het publiek te tonen dat die echt werkt. Voor de musici kunnen de bewegingen net verwarren en is het bijna een kunst om enkel bezig te zijn met de muziek. Als je fouten maakt of de muziek anders interpreteert, zal de dirigent dit openlijk corrigeren. Je musiceert niet langer meer uit liefde maar eerder uit angst.
De onzichtbare dirigent claimt onzichtbaar en onnodig te zijn ter bevordering van de muziek. Dit klinkt prachtig en dienend maar in de praktijk blijft hier weinig van over achter de schermen. Heel vaak is de afwezigheid van de dirigent net mogelijk omdat er een dictatuur aan vooraf ging. De dirigent heeft een visie die niet gedeeld maar opgelegd wordt en het groep wordt geïnstrumentaliseerd. De groep krijgt geen enkele vorm van autonomie en vertrouwen. Het gebrek aan vertrouwen wordt op den duur wederzijds.
Deze dualiteit in dirigenten weerspiegelt soms onze politieke leiders. In België en Nederland zijn we druk op zoek naar meer democratie, meer inclusie. We horen leiders praten over gebroken vertrouwen bij de burger. De aankomende verkiezingen in Nederland zouden enkel over de inhoud gaan totdat het niet langer meer zo was.
Grote gebaren worden gedaan door de grote partijen. Een voorbeeld: criminaliteit harder aanpakken. Het gaat niet helpen maar het gaat om het symbool. Anderzijds zijn er partijen die zich afzetten en net zoals de onzichtbare dirigent liever “klein” blijven om op die manier de democratie te verbeteren.
Sommige dirigenten geloven dat de muziek zonder hen verloren is, terwijl anderen juist beweren dat ze hun orkest in de schijnwerpers zetten zonder zelf op te treden. Hoe groter het gebaar, hoe groter de kans dat dictatuur niet veraf is en dat ook jij als publiek er eigenlijk niet toe doet. Zo ook in de politiek. Zonder de juiste persoon op het juiste moment op de juiste plek is het moeilijk politiek bedrijven. Wordt geloofd.
Wat Politici Kunnen Leren van Dirigenten over Leiderschap
Wat kunnen we leren van dirigenten? Effectief leiderschap in muziek draait om het dienen van de muziek, niet de groep of zichzelf. Het is subtiel en verfijnd, zonder de behoefte aan dictatoriale gebaren. Politici zouden hier een les uit kunnen trekken. Het draait niet om de persoon, partij en ideologie. Het gaat om wederzijds vertrouwen. Ze zijn er voor ons allemaal, en een vleugje bescheidenheid kan helpen bij het herstellen van een gezonde samenleving waarin samenwerking en harmonie centraal staan.