Gebiologeerd van het sociale
Ok, ik heb een paar columns gehad om erin te komen. Tijd om te beginnen met een soort themaatje; een rood draadje dat ik af en toe ga oppakken. De rode draad valt in 2 woorden beet te nemen: sociale verschijnselen.
We leven in een wereld vol met vanzelfsprekendheden: sociale verschijnselen (of het nu gedragingen, situaties of betekenissen zijn) die je steeds maar weer ziet terugkomen of juist nooit ziet terugkomen. Maar soms dringt tot me door hoe maf en arbitrair sommige van deze vanzelfsprekendheden zijn.
Heel simpel en basaal voorbeeld: Sommige oernatuurlijke gedragingen zijn in de meeste sociale contexten onnatuurlijk (of niet normaal). Kijk bijvoorbeeld naar poepen en neuken, of voor de Vlamingen: poepen en poepen. Ongepast. Tuurlijk. Je poept niet als er iemand recht naast je zit. Nou vooruit, het kan wel, maar dan moet er een muurtje tussen zitten, zodat je elkaar niet kan zien. Goed, dus blijkbaar ligt daar een mooi grensje. Poepen recht naast elkaar kan dan weer wel, maar je wil het (zicht ervan) niet delen of nemen.
Eten? Mag wel. Bijna overal zelfs. Eten naast elkaar is niet gek, ook niet als er geen muurtje tussen zit. Gek eigenlijk dat we niet hetzelfde hebben afgesproken met eten als met poepen. “Kerel, prima dat je effe wil eten, maar doe dat effe in dat kleine hokkie daar achter. En vergeet het dubbeltje niet voor de schoonmaakster.”
Windjes laten? Zelfs als er een muurtje tussen zit een beetje ongepast.
Plassen! Als je in de wc van een restaurant de deur open laat tijdens het plassen is dat een beetje ongepast. Want de deur kan ook dicht, dus doe dat dan. Plassen in een park op een geschikte plek mag niet. (Wat hondjes trouwens weer wel mogen. Waarom zij eigenlijk wel en wij niet? Maar dat geheel terzijde.) Maarrr plassen midden op straat naast een overvol terras in een grijs stuk plastic mag weer wel. Toch altijd mooi om te zien, het urinoir in Eindhoven dat tegenover de Pathé pal naast een paar terrasjes staat. Als het gaat om plassen is het me nog even onduidelijk wat nou eigenlijk de logica is achter onze afspraken. Bij het poepen en het muurtje was dat makkelijker. Maar blijkbaar is het eigenlijk ook niet nodig. Iedereen, of in elk geval bijna iedereen, doet het goed. Zonder er bij na te denken, zonder reflectief te zijn over hoe en waarom.
Het wordt trouwens helemaal mooi als het sociale (of noem ’t het culturele) juist weer het natuurlijke beïnvloedt. Bijvoorbeeld dat probleem dat sommige mannen niet kunnen plassen als er iemand naast hen staat. Tot zover het bruggetje met de vorige column.
Ok, terug naar het hoofdmenu: raar toch dat we hele duidelijke conventies hebben als het gaat om natuurlijk gedrag. Nog raarder eigenlijk dat deze stuk voor stuk ooit zijn komen te ontstaan. Waarom? Wat was het probleem en wat waren toen de afspraken. Nu gaat dit nog over oernatuur, dus je zou nog hard kunnen maken dat het universeel en instinctief en biologisch en alles is. Ok, fair enough. Daarom zijn mijn volgende columns ook met name gericht op gedragingen die je wel terugziet bij mensen, maar niet bij dieren. Bijvoorbeeld, cliffhangertje, bij het maken van een keuze tussen het drinken van een 1,5-literfles cola of een 0,5-literfles cola…