Terwijl ik deze column schrijf, krijg ik zin in spareribs. Die gedachte aan spareribs was niet gepland, ik was niet bewust aan het nadenken over culinaire hoogstandjes voor de middenklasse. Nee, die gedachte was er ineens. Waar komt dat vandaan?

Neurale code

Eén van de pijlers van de moderne hersenwetenschappen is het kraken van de neurale code: kunnen we de gedachten van iemand ontcijferen door enkel naar hersenactiviteit te kijken? Het omgekeerde is misschien nog wel interessanter: kunnen we een gedachte of waarnemingen in iemands bewustzijn implanteren? Zoals een gedachte aan spareribs?

Enkele weken geleden gaf ik een college aan een groep studenten over moderne toepassingen van functionele hersenscans. Een voorbeeld dat ik altijd graag aanhaal is een aardige studie van enkele jaren terug. Een team onderzoekers was in staat om op basis van hersenactiviteit in de visuele hersenschors te reconstrueren wat de proefpersoon had gezien (zie YouTube). Naderhand kwam het tot een interessante discussie: als we precies weten hoe de activiteit van het brein er uitziet wanneer men een bepaalde scène ziet, is het dan ook mogelijk om die waarneming van buitenaf op te wekken?

Hersenstimulatie

Op het oog lijkt het misschien op een scène uit een sciencefictionfilm, maar in theorie is het niet eens zo heel ingewikkeld. In de gereedschapskist van de moderne neurowetenschapper zitten verschillende technieken die de buitenste laag van het brein kunnen stimuleren. Met behulp van magnetische pulsen of zwakke elektrische stroompjes kan vrij nauwkeurig een stukje brein worden geactiveerd of juist gedeactiveerd.

Stel je nu een experimentje voor waarbij je gevraagd wordt om aan heerlijke spareribs te denken, terwijl je hersenactiviteit nauwkeurig wordt gemeten. De fijne ritmes van neurale stroompjes dansen als een complexe choreografie door je brein, om zo de gedachte aan spareribs te genereren. De uitvoering van dit neurale orkest wordt geregistreerd door een computer, zoals muziek ooit werd vastgelegd op een langspeelplaat. Het enige dat nu nog resteert, is dit complexe patroon van hersenactiviteit opnieuw op te wekken. Als we de neuronen van buitenaf kunnen opdragen om hun specifieke dans te herhalen, zou je opnieuw aan spareribs moeten denken.

Stemmen in je hoofd?

Je krijgt een groot aantal piepkleine elektroden op de schedel geplaatst, en er worden elektrische pulsjes het brein in gestuurd. De locatie en ritme van stimulatie wordt voorgelezen door de computer, precies op het ritme zoals vastgelegd was. Het brein ontvangt nu dezelfde prikkeling als toen het aan de spareribs dacht, alleen komt de stimulatie nu van buitenaf. Zou dat voelen alsof je een vreemde stem in je hoofd hebt? Of voelt het alsof die gedachte spontaan in je opkwam, zoals elke gedachte dat eigenlijk doet?

De haalbaarheid van dit idee wordt beperkt door praktische obstakels: de meest gangbare methoden om hersenactiviteit te meten zijn niet nauwkeurig genoeg, en datzelfde geldt ook voor methoden van hersenstimulatie. Maar wie weet hoef je in de toekomst geen fotoalbum meer te openen om je vakantie opnieuw te bleven: je activeert je beleving werkelijk opnieuw in je hoofd.