Niets meer heilig

Onze geschiedenis verandert net zo snel als onze toekomst. Echt. Je zou denken dat dit onmogelijk is. Wat gebeurd is, is gebeurd. Toch? Nee. Juist het idee dat de geschiedenis altijd hetzelfde zou zijn, is onmogelijk. Objectiviteit is onbereikbaar, zeker als het om onze geschiedenis gaat.

Dit idee sijpelt steeds meer door in ons geschiedenisonderwijs. Een jaar of 20, 25 geleden mocht ik graag luisteren naar meester Aben of meneer Hasendonckx. Vol overgave orakelden zij erop los in de hoop ons iets bij te brengen over het verleden. Ik vond het prachtig. De verhalen met hun personages, oorlogen en andere beslommeringen, ik lustte er wel pap van. Die pap werd me kant-en-klaar voorgeschoteld, en dat is nu niet meer zo. Leerlingen voegen naar believen ingrediënten aan hun pap toe. Dit komt naar voren in het projectmatig werken aan wereldoriëntatie op de basisschool. Wereldoriëntatie is een verzamelbegrip voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur. In de projecten komt af en toe een stukje geschiedenis voorbij. Ja, de gebeurtenissen an sich blijven hetzelfde. Maar het is geen droge kennisoverdracht wat de kids te wachten staat. Op de school waar ik werk heet het eerstvolgende project ‘Je mening over macht’. Die naam geeft al aan dat er tegenwoordig iets heel anders van leerlingen wordt verwacht. Het is gedaan met het stampen van jaartallen en feitjes. Nee, de leerling gaat ontdekken wat hij/zij eigenlijk víndt van bepaalde machthebbers. Hoe hij/zij staat tegenover een Caesar, Lodewijk XIV, Hitler of Drees. Wat betekent macht? Wat doen mensen ermee? De Slag bij Nieuwpoort zal niet zonder meer voorbijkomen. Ook verdragen van Versailles, Maastricht en Münster (of was het de Vrede?) zullen hooguit toevallig behandeld worden. De methodes dienen allemaal ‘kerndoeldekkend’ te zijn, maar in de klas zal niet het complete aanbod op de schermpjes van de leerlingen verschijnen. Er is veel keuze én een ander leerdoel: houding en attitude in plaats van kennisconsumptie.

Is dat erg? Verliezen we zo onze binding met ons verleden? Gaan de mensen van de toekomst grote blinde vlekken krijgen? Waar hebben we die canon nou eigenlijk voor? Dit zijn vragen die logischerwijs in veel hoofden opkomen. Menig online roeptoeter stipt al dan niet genuanceerd de verloedering van onze Nederlandse cultuur aan. Maar ze vergeten dat de cultuur altijd in beweging is en dat de geschiedenis geen vaststaande opsomming van feiten is, maar een complex netwerk van aan elkaar gelieerde gebeurtenissen. Daarbij komt nog dat dit alles om de zoveel jaren weer in een compleet ander licht komt te staan. En daarom is het goed dat leerlingen niet meer per se hoeven te leren uit hoeveel gewesten de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bestond (acht), maar zich actief leren afvragen welke rol zij zelf zouden spelen als er een racistisch-feministisch-coulrofobe revolutie zou plaatsvinden. Om maar even wat te noemen.